Οι απόκριες στην Ύδρα και το πατροπαράδοτο Υδραϊκό καρναβάλι

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς Υδραίοι αλλά και  επισκέπτες του νησιού συμμετέχουν, διασκεδάζουν και χαίρονται έντονα στο Υδραίικο καρναβάλι, με τους μασκαράδες  να περιδιαβαίνουν σε μια πολύχρωμη, θορυβώδη πομπή   στα σοκάκια και τους δρόμους  της πόλης, έχοντας μπροστά τους τον βασιλιά καρνάβαλο.
Η αποκριάτικη εύθυμη πομπή με τους μασκαράδες (υδρ. ονομασία: Μουσκάρια), έχοντας από πίσω της πλήθους κόσμου ακολουθεί  μια πορεία από την πλατεία Βότση, Καμίνια, παραλιακός δρόμος Καμινίων  – Ύδρας, περνά από το λιμάνι του νησιού, όπου και στήνεται γλέντι και καταλήγει στην πλατεία της «Ξερής Ελιάς» που συνεχίζεται το ξεφάντωμα, μέχρι αργά το βράδυ…

Η παράδοση του Υδραϊκού Καρνάβαλου, έχει τις ρίζες της  στους παλιούς Υδραίους καρναβαλιστές  και έχει μια ιστορία ίσως μεγαλύτερη από 300 χρόνια.

Στο πατροπαράδοτο Υδραίκο καρναβάλι, ένα από τα παλιότερα της Ελλάδας, με αναφορές που κάνουν λόγο ότι η απαρχές του εντοπίζονται από τον 18ου αιώνα ή και ακόμη νωρίτερα, ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες συμμετέχουν ομαδικά  και  διασκεδάζουν με τους μεταμφιεσμένους και τους μασκαράδες, περιδιαβαίνοντας  τους γραφικούς δρόμους της πόλης της Ύδρας την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ακολουθώντας τον βασιλιά καρνάβαλο.

Η πομπή ακολουθεί μια συγκεκριμένη διαδρομή, έχοντας από πίσω πλήθος κόσμου, σκορπώντας την χαρά και την ευθυμία της σε όλη την πόλη περνά αφού κάνει στάση στο λιμάνι και καταλήγει στην πλατεία της «Ξερής Ελιάς» όπου και πραγματοποιείτε μουσική συναυλία, χορός και γλέντι…

Η έναρξη της Αποκριάς στην παλιά Ύδρα

Η έναρξη της Αποκριάς στην Ύδρα, στα παλαιά χρόνια στο νησί ήταν η  μέρα του Αγίου Αντωνίου στις 17 Ιανουαρίου.

Αυτή την μέρα, σε όλες τις γειτονιές του νησιού της ‘Ύδρας, οι υποψήφιοι  καρναβαλιστές άρχιζαν να κτυπούν τα τύμπανα και τα ταμπούρλα τους αναγγέλλοντας το χαρμόσυνο μήνυμα του ερχομού της Αποκριάς.

Γράφει ὁ Νικόλαος Χαλιορὴς χαρακτηριστικά: «...σ’όλες τὶς γειτονιὲς και γίνεται μεγάλος ο αλαλαγμός, που τον δυναμώνει πιο πολὺ η απήχησις των γύρω βουνών,που περιστοιχίζουν την ἀμφιθεατρική πόλη της  Ύδρας..».

Τα ταμπούρλα και τα τύμπανα ηχούσαν ως και το βράδυ της Καθαρής Δευτέρας. Το έθιμο έχει πλέον σβήσει από την Ύδρα και ο ήχος αυτών των κρουστών ακούγεται μόνο κατά την διάρκεια της περιφοράς του πατροπαράδοτου Υδραίικου καρνάβαλου κατά την περιφορά της γιορταστικής και εύθυμης πομπής  στους δρόμους του νησιού.

Η παλιά περιφορά του του Υδραϊκού Καρνάβαλου

Η περιφορὰ τοῦ Καρνάβαλου στην Ύδρα γινόταν  την Κυριακή της Τυρινής. Η αρχικὴ  διαδρομή  του καρνάβαλου, αναφέρεται από τον Νικολάου Χαλιορῆ:
 «..Τὴν Κυριακή της Τυρίνης ἡ  βόλτα τῶν μουσκαριῶν γίνεται ξενοχώρα μεγάλη. Ἀνεβαίνουμε  ἀπ’τὴν  Ξερὴ Ἐλιά, καὶ ἀπ’τὸ Παζάρι, περνᾶνε ἀπ’ τὸν Κεντρικὸ δρόμο, διασχίζουνε τὸ Καμίνι, ἀνεβαίνουνε ὕστερις ἀπ’τὴν Ἀνάληψι, ποὺ εἶναι κοντὰ στὰ Κριεζήδικα τὰ σπίτια, κατὰ τὸ Βλυχό, κατόπιν ἀπὸ  τὸν κεντρικὸ τὸν δρόμο τῆς Κιάφας,ποὺ  ἤτανε ἄλλοτε τὰ μαγαζιὰ τοῦ Περκιζα καὶ τῶν δύο Καΐρηδων, καὶ βρίσκονται ἀκόμη οἱ ἐκκλησίες ὁ «Χριστὸς» τοῦ Οἰκονόμου, ἡ «Βαγγελίστρα» κι ὁ «Ἅγιος Λευτέρης», περνᾶνε καὶ  φτάνουνε στὰ   Καλὰ Πηγάδια,καὶ ἔπειτα ἀπ’ τὸ ποτάμι τὸ  στρωμένο τώρα κατεβαίνουνε μαζὺ  μὲ  τὴ νύχτα πάλι στὰ μαγαζιὰ  τοῦ Παζαριοῦ  κι ἀρχίζουνε  τὸ  γλέντι...».

Κατά την διάρκεια της αποκριάτικης περιόδου στην Ύδρα της παλιάς εποχής πολλές παρέες μασκαράδων επισκέπτονταν τις γειτονιές της πόλης που γίνονταν δεκτοί με χαρές, τραγούδια και χορούς.

Όταν ο δρόμος τους έφτανε στα «Καλά Πηγάδια», στήνανε γλέντι με χορό στην πλατεία που σχηματίζεται στο χώρο των πηγαδιών.

Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τα σημερινά μεταλλικά σκέπαστρα και τα πηγάδια ήταν ανοικτά, έτσι κατά την διάρκεια του χορού οι πιο θαρραλέοι έκαναν σάλτους επάνω από τα ανοικτά πηγάδια δείχνοντας την λεβεντιά τους και την σβελτοσύνη τους στον κόσμο που χειροκροτούσε.

Επιπλέον πολλές κοπέλες που παρακολουθούσαν αυτό το επικίνδυνο δρώμενο, διάλεγαν το μελλοντικό τους ταίρι  ανάμεσα στα παλληκάρια που έκαναν αυτούς τους σάλτους επάνω από τα πηγάδια. 

Ένα από τα παλιότερα έθιμα της Αποκριάς του Υδραίικου Καρναβαλιού ήταν και το μασκάρεμα κάποιου που έβαφε το πρόσωπό του κατάμαυρο –παίρνοντας την βαφή από ένα τηγάνι- και τον ονόμαζαν «Αράπη» και ήταν αυτός  ο επικεφαλής της πομπής του Καρνάβαλου.

Ο «Αράπης» είχε τον ρόλο να διασκεδάζει με τα άσεμνα αστεία του και τα σκωπτικά αποκριάτικα διονυσιακά στιχάκια του τα «Μουσκάρια» (οι μασκαράδες του Καρναβαλιού), αλλά και του παρευρισκόμενους. Ακόμη κρατώντας ένα δοχείο νύχτας στα χέρια του, που περιείχε μακαρόνια τα ανακάτευε, τα έπαιρνε με τα χέρια του και έτρωγε από αυτά προτρέποντας του μασκαράδες και τον κόσμο να δοκιμάσουν και τους προκαλούσε  πειράζοντας τους με τα αστεία του.

Αυτό το έθιμο με τον «Αράπη» και τα μακαρόνια –όπως και άλλα- έχει πλέον εκλείψει από το Υδραίικο Καρναβάλι, που πιθανότατα έχει τις ρίζες του σε παλαιότατες εποχές.

Ὁ Α. Μανίκης αναφέρει ότι παλιότερα Οι καρναβαλιστές: «...χορεύοντας Ἑλληνικοὺς χοροὺς-καὶ τὸν ὑδραϊκὸ μπάλλο- μὲ τὴν συνοδεία τῶν ἀθάνατων λαϊκῶν τραγουδιῶν, «οἴα: Ἕνα νερὸ κυρὰ-Βαγγελιῶ, Λεϊμονάκι μυρωδάτο, Κάτω στὸ  γιαλό, ἡ μηλίτσα που σαι στὸ γκρεμὸ ἢ καὶ μὲ τ’ἀστεῖο, τάχα-ρὲ πὼς τὸ τρί....ἀμάν! ἀμάν!..πῶς τὸ τρίβουν τὸ πιπέρι καὶ τὰ λοιπὰ παρόμοια ποὺ τὰ τραγουδοῦν ἀκόμη οἱ μασκαρεμένοι Ἕλληνες...»

Η σύγχρονη διαδρομή του Υδραικού Καρνάβαλου από τις συνοικίες της Ύδρας

Η σύγχρονη διαδρομή των Καρναβαλιστών και της πομπής του Καρνάβαλου έχει σαν αφετηρία και σημείο συγκεντρώσεως των Καρναβαλιστών την πλατεία Ναυάρχου Βότση, παραπλεύρως του ξενοδοχείου «Υδρούσα».

Η χαρούμενη πομπή του Καρνάβαλου ανεβαίνει την οδό Αντωνίου Λιγνού ως την κεντρική έσοδο του αρχοντικού Σαχτούρη, (Παλιό Γυμνάσιο-Λύκειο Ύδρας), φθάνουν στο κτήριο της «Υδραγωγής» πού πραγματοποιείτε η πρώτη του στάση. Στην συνέχεια κατευθύνεται στην περιοχή «Χείλαρη» και από εκεί στη συνοικία του Καμινιού  όπου και στήνεται γλέντι με χορό με την συνοδεία κερασμάτων κρασιού και μεζέδων. Μετά την περιοχή Καμίνια η χαρούμενη πομπή το καρνάβαλου και των μασκαράδων ξεκινάει και μέσω του παραλιακού δρόμου για το λιμάνι του νησιού. Στο λιμάνι οι καρναβαλιστές, στήνουν χορό με παραδοσιακά νησιώτικα  και αλλά τραγούδια.

Στο τέλος οι καρναβαλιστές κατευθύνεται στην οδό Γεωργίου Σαχτούρη κατευθυνόμενη στο Γήπεδο της Ύδρας (Περιβόλι  του Κούσουλα) και καταλήγει στην συνοικία «Ξερή Ελιά» και στην ομώνυμη ταβέρνα.

Το κρέμασμα του Καρνάβαλου

Ακολουθεί μουσική συναυλία, χορός και γλέντι με παραδοσιακούς μεζέδες και άφθονο κρασί. Στο τέλος πραγματοποιείτε το κρέμασμα του Καρνάβαλου (δεν καίγεται όπως γίνεται σε άλλες περιοχές  της  Ελλάδας) και το  γλέντι να κρατάει όλο σχεδόν το βράδυ.