Ο Υδραίος ναύαρχος Κωνσταντίνος Γκιούστος - Ένας «ξεχασμένος» ήρωας

Το κείμενο αυτό –παρά τις πενιχρές μου γνώσεις - είναι μια απόπειρα να γίνουν γνωστές ιστορικές μνήμες από το ηρωικό παρελθόν της Ύδρας αλλά και να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη ανθρώπων που τους οφείλει πολλά η σύγχρονη Ελλάδα.

Η Ύδρα, προ της κηρύξεως της Ελληνικής Επαναστάσεως, παρείχε στον Οθωμανικό Στόλο μέσω της επάνδρωσης των πλοίων του, ικανό αριθμό ναυτών, τους ονομαζόμενους «μελλάχηδες», λόγω της επιδέξιας ναυτοσύνης τους, καθώς και κάποια Υδραϊκά πλοία.
Λόγω τον ειδικών προνομίων που είχαν οι Υδραίοι ναυτικοί από τον Καπουδάν-Πασά (δηλ. τον Υπουργό Ναυτιών ή  Αρχινάυαρχο της Οθωμανικής Αρμάδας), υπηρετούσαν πολλοί Υδραίοι και ικανότατοι ναυτικοί στην αρμάδα. Πολλοί από αυτούς ανέβαιναν τα σκαλοπάτια της ναυτικής  ιεραρχίας και έφταναν στον βαθμό του πλοιάρχου αλλά και έως τον βαθμό του ναυάρχου.

Κάποιοι γίνονταν και Διευθυντές της Ναυαρχίδας του Σουλτάνου όπως ο Νικόλαος Κοκοβίλας, ο Δημήτρης Μαστραντώνης αλλά και ο Γεώργιος Βούλγαρης μετέπειτα διοικητής της Ύδρας.

Το 1821 χρόνος που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση συνέπεσε να είναι Διευθυντής της Οθωμανικής Ναυαρχίδας ο ικανότατος και εμπειρότατος Υδραίος ναύαρχος Κωσταντίνος Γκιούστος.

Τα ερείπια του σπιτιού του διασώζονται ακόμα στην Ύδρα και βρίσκονται πλησίον της παλιάς ενοριακής εκκλησία του Αγίου Αντωνίου ψηλά στην περιοχή του Αυλακίου.

Ο Κωσταντίνος Γκιούστος αγνός πατριώτης είχε μόνο ένα όνειρο στο νου του: την ελευθερία της Ελλάδας από τον ξένο ζυγό.

Όταν έμαθε ότι επαναστάτησαν οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό τον Υψηλάντη δεν έκρυβε την χαρά του και όταν μάλιστα έφτασαν τα νέα ότι μια μετά την άλλη ξεσηκώθηκαν οι πόλεις της Ελλάδας συνάντησε τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ -αν και ίδιος ο Πατριάρχης δεχόταν απειλές και πιέσεις από τους Οθωμανούς να καταδικάσει την Επανάσταση- και συνομίλησε μαζί του ο Πατριάρχης τον συμβούλευσε να περιμένει έως ότου έρθει η κατάλληλη στιγμή. Ο Κ. Γκιούστος έφυγε από το Πατριαρχείο και ανανέωσε την επίσκεψη του για την επόμενη φορά.

Όταν έφτασαν τα νέα του ξεσηκωμού των νησιών της Ελλάδας (Μύκονος, Ψαρά, Σπέτσες, Ύδρα κλπ), με τα νησιά το ένα μετά το άλλο να ξεσηκώνονται και να στέλνουν τα πλοία τους σε ναυτικές επιχειρήσεις ο Κωσταντίνος Γκιούστος συνέλαβε ένα μεγαλειώδες αλλά και παράτολμο σχέδιο.

Αν το σχέδιο του ερχόταν σε πέρας η Οθωμανική αυτοκρατορία θα κατέρρεε και η Ελληνική Επανάσταση θα είχε επικρατήσει από τον πρώτο καιρό της εκδήλωσής της.

Ο παράτολμος Υδραίος πατριώτης πήγε για μια ακόμη φορά στο Πατριαρχείο για να συζητήσει το σχέδιο του με τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄.

Στη συνάντηση όμως προσετέθη ο γραμματέας του Πατριαρχείου και συζήτησαν και οι τρεις τους τα τελευταία νέα για τον ξεσηκωμό της Ελλάδας και όταν έφτασε η συζήτηση για της Ύδρα και την προσχώρηση της στην Επανάσταση ο Κωσταντίνος Γκιούστος τους εκμυστηρεύτηκε το σχέδιο του.

Με τρεμάμενα λόγια και γεμάτος πατριωτική έξαρση τους είπε ότι: «Θα αναλάμβανε ο ίδιος να πείσει τον Σουλτάνο να δώσει διαταγή να βγει η Αρμάδα από τον ναύσταθμο και να πλεύσει στο Αιγαίο πέλαγος με την πρόφαση να τιμωρήσει τα νησιά που επαναστάτησαν. Αφού όμως θα ήταν ο ναύαρχος της επιχείρησης θα προσπαθούσε πλέοντας μακριά από την Κωνσταντινούπολή να ενώσει τα Οθωμανικά με τα Ελληνικά πλοία υψώνοντας την Υδρέϊκη σημαία. Αν κάποιοι κυβερνήτες ή  πληρώματα δεν συμφωνούσαν θα τα πυρπολούσε τινάζοντας τα στον αέρα γιατί είχε δικούς του ανθρώπους σε όλα τα πλοία του στόλου» και τελειώνοντας του είπε «όποιο από τα δύο σχέδια θα ερχόταν σε πέρας θα προσέφερε μεγάλη υπηρεσία στην πατρίδα και θα πλήγωνε ανεπανόρθωτα την Τουρκία και ο πόλεμος θα συντόμευε και θα είχε αίσιο τέλος για την Ελλάδα».

Ο Πατριάρχης συγκινημένος και αυτός από το παράτολμο σχέδιο τον συνεχάρη με όλη του την καρδιά δίνοντας την ευχή Του και όπως ήταν δακρυσμένος σήκωσε τα χέρια του στον ουρανό προσευχόμενος υπέρ: «ευοδώσεως του έργου» και αφού σταυροκοπήθηκαν, ο Κωσταντίνος Γκιούστος έφυγε κρυφά από το Πατριαχείο.

Λίγες μέρες μετά την συνάντηση ήρθε  η Μεγάλη Εβδομάδα και οι Χριστιανοί της Κωνσταντινούπολής ετοιμάζονταν  για την γιορτή του Πάσχα.

Η Μεγάλη εβδομάδα κύλησε αργά και έφτασε η Μεγάλη Παρασκευή στο ναό του Πατριαρχείου που χοροστατούσε ο ίδιος ο Πατριάρχης στην Αποκαθήλωση, όταν ακούστηκε ψίθυρος και μετά θόρυβος και όλοι μέσα στην εκκλησία γύριζαν δεξιά και αριστερά να ακούσουν και να δουν τι συνέβη.

Δύο Χριστιανοί έφεραν τα φοβερά νέα: οι Τούρκοι άρχισαν σαν αντίποινα για την Ελληνική Επανάσταση, σφαγές στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, του Αϊβαλιού αλλά και σε άλλες πόλεις με Ελληνικό πληθυσμό.

Η πιο φριχτή είδηση ήταν ότι κρέμασαν τον Υδραίο ναύαρχο Κωσταντίνο Γκιούστο ανάμεσα στα δύο κατάρτια της ναυαρχίδας του στο ναύσταθμο και το κρεμασμένο σώμα του φαινόταν από το Πατριαρχείο που ήταν απέναντι από τον ναύσταθμο.

Η ακολουθία της Αποκαθήλωσης παρόλα τα δυσάρεστα νέα συνεχίστηκε και με το «Δι΄ ευχών», οι Χριστιανοί έφυγαν και τρομαγμένοι κλείστηκαν στα σπίτια τους αλλά μόνο ο Πατριάρχης παρατήρησε την απουσία του γραμματέα του Πατριαρχείου…

Το βράδυ της Αναστάσεως οθωμανοί στρατιώτες έζωσαν την εκκλησία και μόλις τέλειωσε η Αναστάσιμος Θεία Λειτουργία μπήκαν μέσα στο ναό και στο Άγιο Βήμα και συνέλαβαν τον σεβάσμιο Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ και τον μετέφεραν σε κυβερνητικό κτήριο για ανάκριση. Εκεί του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για εσχάτη προδοσία και συνεργασία με τον Υδραίο ναύαρχο Κωσταντίνο Γκιούστο. Αν και οι οθωμανοί έφεραν πολλούς αναξιόπιστους μάρτυρες ο Πατριάρχης δεν πτοήθηκε

Μεταξύ Των μαρτύρων ήταν και ο γραμματέας του Πατριαρχείου ο οποίος και ομολόγησε για την συνάντηση που είχαν οι τρεις τους και το σχέδιο του Κ. Γκιούστου. Ο Πατριάρχης δεν μίλησε στον γραμματέα παρά τον κοίταξε με μια αστραφτερή ματιά και αμέσως ο προδότης σηκώθηκε και έφυγε και μετανιωμένος πικρά πήγε προς το σπίτι του.

Ο εθνομάρτυρας Πατριάρχης καταδικάστηκε σε θάνατο και αφού βασανίστηκε φριχτά τον κρέμασαν στην μεσαία πόρτα του Πατριαρχείου στις 10 Απριλίου 1821 και το σκήνωμα του αργότερα το πέταξαν στον Βόσπορο.

Λίγες μέρες μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Πατριάρχη, χριστιανοί ψαράδες βρήκαν σε ακροθαλασσιά στο Σκούταρι (τουρ. Ουσκουντάρ) το πτώμα του προδότη γραμματέα του Πατριαρχείου, η γλώσσα του ήταν κομμένη, η γνάθος του σπασμένη και φαινόταν πως είχε δολοφονηθεί.

Αυτό επιβεβαιώθηκε αργότερα όταν άνθρωπος του παλατιού με μεγάλη ευχαρίστηση διηγήθηκε σε καφενείο της Κωνσταντινούπολής ότι ήταν αυτός που «κατ΄ ανωτέρα διαταγή» προερχόμενη από την Πύλη, κρέμασε τον Κωσταντίνο Γκιούστο, είχε βάλει την θηλιά στον λαιμό του Πατριάρχη και ήταν αυτός που έκοψε την γλώσσα, έσπασε την γνάθο και έπειτα έπνιξε τον προδότη γραμματέα.

Τα αδέλφια με το επώνυμο Γκιούστος ήταν οικογένεια αγωνιστών του 1821, από την Ύδρα

Ο Κωνσταντίνος Γκιούστος υπήρξε αρχηγός των νησιωτικών πληρωμάτων του οθωμανικού στόλου και συναρχηγός, μαζί με τον Γεώργιο Βούλγαρη, των Υδραίων ναυτών που οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 1798 για να επανδρώσουν τουρκικά σκάφη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και σχεδίαζε την πυρπόληση του τουρκικού στόλου στις βάσεις του. Οι Τούρκοι πληροφορήθηκαν το γεγονός και τον δολοφόνησαν, αφού προηγουμένως τον φυλάκισαν μαζί με άλλους ναυτικούς. Ο Κωνσταντίνος Γκιούστος είχε δύο αδέλφια που και αυτά τα δολοφονήθηκαν κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως.

Την ιστορία αυτή είχε δημοσιεύσει ο Υδραίος Καθηγητής Ν. Γ. Χαλιορής στις 5.5.1929

Διαβάστε για τον Εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄: chilonas.com