Ο Υδραίος ναύαρχος Κωνσταντίνος Γκιούστος ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και το «Μερικόν περί Κωνσταντινουπόλεως Σχέδιον» – Μνήμη Εθνομαρτύρων

Το κείμενο αυτό είναι μια απόπειρα να γίνουν γνωστές ιστορικές μνήμες από το ηρωικό παρελθόν της Ύδρας και της Ελλάδας αλλά παράλληλα να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη των Εθνομαρτύρων που τους οφείλει πολλά η σύγχρονη ελεύθερη Ελλάδα.

Η Ύδρα, προ της κηρύξεως της Ελληνικής Επαναστάσεως, παρείχε στον Οθωμανικό Στόλο μέσω της επάνδρωσης των πλοίων του, ικανό αριθμό ναυτών, τους ονομαζόμενους «μελλάχηδες», λόγω της επιδέξιας ναυτοσύνης τους, καθώς και κάποια Υδραϊκά πλοία.

Λόγω τον ειδικών προνομίων που είχαν οι Υδραίοι ναυτικοί από τον Καπουδάν-Πασά (δηλ. τον Υπουργό Ναυτιών ή  Αρχινάυαρχο της Οθωμανικής Αρμάδας), υπηρετούσαν πολλοί Υδραίοι και ικανότατοι ναυτικοί στην αρμάδα. Πολλοί από αυτούς ανέβαιναν τα σκαλοπάτια της ναυτικής  ιεραρχίας και έφταναν στον βαθμό του πλοιάρχου αλλά και έως τον βαθμό του ναυάρχου.

Ο Κωνσταντίνος Γκιούστος υπήρξε αρχηγός των νησιωτικών πληρωμάτων του οθωμανικού στόλου και συναρχηγός, μαζί με τον Γεώργιο Βούλγαρη, των Υδραίων ναυτών που οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 1798 για να επανδρώσουν τουρκικά σκάφη.

Κάποιοι γίνονταν και Διευθυντές της Ναυαρχίδας του Σουλτάνου όπως ο Νικόλαος Κοκοβίλας, ο Δημήτρης Μαστραντώνης αλλά και ο Γεώργιος Βούλγαρης μετέπειτα διοικητής της Ύδρας.

Το 1821 χρόνος που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση συν έπεσε να είναι Διευθυντής της Οθωμανικής Ναυαρχίδας ο ικανότατος και εμπειρότατος Υδραίος ναύαρχος Κωσταντίνος Γκιούστος.

Ο Κωσταντίνος Γκιούστος αγνός πατριώτης είχε μόνο ένα όνειρο στο νου του: την ελευθερία της Ελλάδας από τον ξένο ζυγό. 

Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία που είχε ένα μεγαλειώδες σχέδιο: την πυρπόληση του τουρκικού στόλου στις βάσεις του! Ένα σχέδιο της Φιλικής Εταιρίας και του Α. Υψηλάντη με την ονομασία «Μερικόν περί Κωνσταντινουπόλεως Σχέδιον» που περιελάμβανε δολοφονία του σουλτάνου, δηλητηρίαση του πόσιμου νερού των ανακτόρων, συστηματικούς εμπρησμούς στην Κωνσταντινούπολη για την πρόκληση χάους, πυρπόληση του οθωμανικού στόλου και κατάληψη μεγάλων σκαφών της εχθρικής αρμάδας από τα υπηρετούντα σ’ αυτή ελληνικά πληρώματα (περίπου 400 ναυτικοί υπό τον Υδραίο Κων. Γκιούστο).

Ο Κωνσταντίνος Γκιούστος όταν έμαθε ότι επαναστάτησαν οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό τον Α.  Υψηλάντη δεν έκρυβε την χαρά του και όταν μάλιστα έφτασαν τα νέα ότι μια μετά την άλλη ξεσηκώθηκαν οι πόλεις της Ελλάδας συνάντησε τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ -αν και ίδιος ο Πατριάρχης δεχόταν απειλές και πιέσεις από τους Οθωμανούς να καταδικάσει την Επανάσταση- και συνομίλησε μαζί του την κατάσταση.

Στη συνομιλία που είχαν ο Πατριάρχης τον συμβούλευσε να περιμένει έως ότου έρθει η κατάλληλη στιγμή για να δράσει.

Ο Κωνσταντίνος Γκιούστος έφυγε από το Πατριαρχείο και ανανέωσε την επίσκεψη του για την επόμενη φορά.

Όταν έφτασαν τα νέα του ξεσηκωμού των νησιών της Ελλάδας (Ύδρα, Σπέτσες, Ψαρά, Μύκονος κλπ), να ξεσηκώνονται το ένα μετά το άλλο και να στέλνουν τα πλοία τους σε ναυτικές επιχειρήσεις ο Κωσταντίνος Γκιούστος θεώρησε ότι το σχέδιο του ήταν έτοιμο να γίνει πλέον πράξη.

Αν το σχέδιο του ερχόταν σε πέρας η Οθωμανική αυτοκρατορία θα κατέρρεε και η Ελληνική Επανάσταση θα είχε επικρατήσει από τον πρώτο καιρό της εκδήλωσής της.

Ο παράτολμος Υδραίος πατριώτης πήγε για μια ακόμη φορά στο Πατριαρχείο για να συζητήσει το σχέδιο του με τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄.

Στη συνάντηση όμως αυτή προστέθηκε επιπλέον ο αρχιγραμματέας του Πατριαρχείου και συζήτησαν και οι τρεις τους τα τελευταία νέα για τον ξεσηκωμό της Ελλάδας και όταν έφτασε η συζήτηση για της Ύδρα και την προσχώρηση της στην Επανάσταση ο Κωσταντίνος Γκιούστος τους εκμυστηρεύτηκε το παράτολμο σχέδιο του.

Με τρεμάμενα λόγια και γεμάτος πατριωτική έξαρση τους είπε ότι: «Θα αναλάμβανε ο ίδιος να πείσει τον Σουλτάνο να δώσει διαταγή να βγει η Αρμάδα από τον ναύσταθμο και να πλεύσει στο Αιγαίο πέλαγος με την πρόφαση να τιμωρήσει τα νησιά που επαναστάτησαν.

Αφού όμως θα ήταν ο ναύαρχος της επιχείρησης θα προσπαθούσε πλέοντας μακριά από την Κωνσταντινούπολη να ενώσει τα Οθωμανικά με τα Ελληνικά πλοία υψώνοντας την Υδραίικη σημαία. Αν κάποιοι κυβερνήτες ή  πληρώματα δεν συμφωνούσαν θα τα πυρπολούσε τινάζοντας τα στον αέρα γιατί είχε δικούς του ανθρώπους σε όλα τα πλοία του στόλου» και τελειώνοντας τους είπε «όποιο από τα δύο σχέδια θα ερχόταν σε πέρας θα προσέφερε μεγάλη υπηρεσία στην πατρίδα και θα πλήγωνε ανεπανόρθωτα την Τουρκία και ο πόλεμος θα συντόμευε και θα είχε αίσιο τέλος για την Ελλάδα».

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ συγκινημένος και αυτός από το παράτολμο σχέδιο τον συνεχάρη με όλη του την καρδιά δίνοντας την ευχή Του και όπως ήταν δακρυσμένος σήκωσε τα χέρια του στον ουρανό προσευχόμενος υπέρ: «ευοδώσεως του έργου» και αφού σταυροκοπήθηκαν, ο Κωσταντίνος Γκιούστος έφυγε κρυφά από το Πατριαρχείο.

Λίγες μέρες μετά την συνάντηση ήρθε  η Μεγάλη Εβδομάδα και οι Χριστιανοί της Κωνσταντινούπολης ετοιμάζονταν  για την γιορτή του Πάσχα.

Η Μεγάλη εβδομάδα κύλησε αργά και έφτασε η Μεγάλη Παρασκευή στο Ναό του Πατριαρχείου που χοροστατούσε ο ίδιος ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’  στην Ακολουθία της Αποκαθήλωσης όταν ακούστηκε ψίθυρος και μετά θόρυβος και όλοι μέσα στην εκκλησία γύριζαν δεξιά και αριστερά να ακούσουν και να δουν τι συνέβη.

Δύο Χριστιανοί έφεραν τα φοβερά νέα οι Τούρκοι άρχισαν σαν αντίποινα για την Ελληνική Επανάσταση, σφαγές στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, του Αϊβαλιού αλλά και σε άλλες πόλεις με Ελληνικό πληθυσμό.

Η πιο φριχτή είδηση ήταν ότι κρέμασαν τον Υδραίο ναύαρχο Κωσταντίνο Γκιούστο ανάμεσα στα δύο κατάρτια της ναυαρχίδας του στο ναύσταθμο και το κρεμασμένο σώμα του φαινόταν από το Πατριαρχείο που ήταν απέναντι από τον ναύσταθμο.

Η ακολουθία της Αποκαθήλωσης παρόλα τα δυσάρεστα νέα συνεχίστηκε και με το «Δι΄ ευχών», οι Χριστιανοί έφυγαν και τρομαγμένοι κλείστηκαν στα σπίτια τους αλλά μόνο ο Πατριάρχης παρατήρησε την απουσία του αρχιγραμματέα του Πατριαρχείου…

Το βράδυ της Αναστάσεως οθωμανοί στρατιώτες έζωσαν την εκκλησία και μόλις τέλειωσε η Αναστάσιμος Θεία Λειτουργία μπήκαν μέσα στο ναό και στο Άγιο Βήμα και συνέλαβαν τον σεβάσμιο Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’ και τον μετέφεραν σε κυβερνητικό κτήριο για ανάκριση.

Εκεί του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για εσχάτη προδοσία και συνεργασία με τον Υδραίο ναύαρχο Κωσταντίνο Γκιούστο και αν και οι οθωμανοί έφεραν πολλούς αναξιόπιστους μάρτυρες ο Πατριάρχης δεν πτοήθηκε,

Μεταξύ των μαρτύρων ήταν και ο αρχιγραμματέας του Πατριαρχείου ο οποίος και ομολόγησε για την συνάντηση που είχαν οι τρεις τους και το σχέδιο του Κωνσταντίνου  Γκιούστου. Ο Πατριάρχης δεν μίλησε στον γραμματέα παρά τον κοίταξε με μια αστραφτερή ματιά και αμέσως ο προδότης σηκώθηκε και έφυγε και μετανιωμένος πικρά πήγε προς το σπίτι του.

Ο εθνομάρτυρας Πατριάρχης καταδικάστηκε σε θάνατο και αφού βασανίστηκε φριχτά τον κρέμασαν στην μεσαία πόρτα του Πατριαρχείου στις 10 Απριλίου 1821 και το σκήνωμα του λίγο αργότερα το πέταξαν στον Βόσπορο.

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αναγνωρίστηκε εθνομάρτυρας, ενώ η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο τιμώντας την μνήμη του στις 10 Απριλίου, ημέρα του απαγχονισμού του.

Λίγες μέρες μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Πατριάρχη, χριστιανοί ψαράδες βρήκαν σε ακροθαλασσιά στο Σκούταρι (τουρ. Ουσκουντάρ) το πτώμα του προδότη γραμματέα του Πατριαρχείου, η γλώσσα του ήταν κομμένη, η γνάθος του σπασμένη και φαινόταν πως είχε δολοφονηθεί.

Αυτό επιβεβαιώθηκε αργότερα όταν άνθρωπος του παλατιού με μεγάλη ευχαρίστηση διηγήθηκε σε καφενείο της Κωνσταντινούπολης ότι ήταν αυτός που «κατ΄ ανωτέρα διαταγή» προερχόμενη από την Πύλη, κρέμασε τον Κωσταντίνο Γκιούστο, είχε βάλει την θηλιά στον λαιμό του Πατριάρχη και ήταν αυτός που έκοψε την γλώσσα, έσπασε την γνάθο και έπειτα έπνιξε τον προδότη αρχιγραμματέα.

Η οικογένεια του Κωνσταντίνου Γκιούστου που αποτελείτο από δύο αδέλφια τα οποία και δολοφονήθηκαν κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως.

Τα ερείπια του σπιτιού της οικογένειας Γκιούστου διασώζονται ακόμα στην Ύδρα και βρίσκονται πλησίον της παλιάς ενοριακής εκκλησία του Αγίου Αντωνίου ψηλά στην περιοχή του Αυλακίου.

Την ιστορία αυτή είχε κάνει γνωστή ο Υδραίος Καθηγητής Ν. Γ. Χαλιορής στις 5.5.1929

Επίσης διαβάστε εδώ για το σχέδιο εμπρησμού του οθωμανικού στόλου με την ονομασία «Μερικού περί Κωνσταντινουπόλεως Σχεδίου»: cognoscoteam.gr